از کندی و نیکسون تا موسوی و احمدی نژاد

چهل و نه سال بعد از اولین تجربه مناظره تلویزیونی انتخاباتی در جهان، مردم شهرهای بزرگ ایران در برخورد با اولین مناظره مستقیم تلویزیونی دو رقیب انتخابات ریاست جمهوری، بعد از تماشای گفتگوی جنجالی محمود احمدی نژاد و میرحسین موسوی به خیابان ریختند و تا نزدیک سپیده دم جدل های مناظره را ادامه دادند. این صحنه ای است که هنوز اکثر کشورهای شرقی موفق به دیدارش نشده اند.

اولین تجربه جهانی، مناظره تلویزیونی ریچارد نیکسون، نامزد حزب جمهوریخواه آمریکا با جان اف کندی، نامزد حزب دموکرات در انتخابات سال 1960بود. دو رقیب انتخاباتی شب قبل مطابق نظرسنجی گالوپ شانه به شانه بودند و در برخی از موارد ریچارد نیکسون پیروز می نمود. اما بعد از مناظره، نظرسنجی ها نشان می داد مردم آمریکا با اختلاف ده امتیاز کندی را برگزید.

مارشال مک لوهان، استاد کانادائی علم رسانه ها و نویسنده آینه های جیبی که از وی به عنوان بزرگ ترین کارشناس این رشته یاد می شود و کتاب ها و جزوات درسی وی هنوز اعتباری جهانی دارد، در تقطیع صحنه های مناظره تلویزیونی کندی و نیکسون از حرکات دست و صورت کندی، تخته تیره رنگی که پشت وی قرار داشت، و تواضع و متانتی که در گفتار وی بود به عنوان عوامل اصلی جلب رای موافق مردم به عنوان نکته های تاثیر گذار سخن رانده است.

بنا به توضیح مک لوهان، سناتور جان کندی متعلق به دوران تلویزیون (رسانه سرد) بود و نیکسون برای رسانه گرم (رادیو) ساخته شده بود، با پختگی صدا و طمانیته و حضور ذهن و تجربه اش. سناتور کندی در تلویزیون تصویر مرد جوان باهوشی را نشان داد که به دقت گوش می داد، با حرکات سر این گوش دادن را موکد می کرد، پیام می داد در حالی که نیکسون که به پشتوانه هشت سال حضورش در کاخ سفید و در نقش معاون ژنرال آیزنهاور احتمال نمی داد بازنده شود، دلیلی نمی دید که وقتی رقیب سخن می گفت، گوش بدهد و برعکس با لبخندی که رنگی از استهزا داشت، از گوشه چشم به او می نگریست. گویا در صحبت های وی چیزی برای شنیدن پیدا نمی کند.

بعد از اثر غیرقابل پیش بینی نخستین مناظره تلویزیونی بر رای مردم آمریکا، این برنامه جزء همیشگی و جدانشدنی انتخابات در آمریکا شد و بعد از دوازده سال کشورهای اروپائی هم آن را وارد سیستم های دموکراسی خود کردند. پیش از این نزدیک چهل سال بود که مناظره های رادیوئی در آمریکا و اروپا معمول شده بود. قبل از همه اینها مقالاتی در روزنامه ها، و فوق العاده هائی که منتشر می کردند و چند باری هم گفتگوی چشم در چشم در میدان های ورزشی و تالارهای اجتماع شهرها برگزار شده بود.