کلید حل معمای بازار آهن!

خرده بازار فولاد داخلی بازاری است متغیر و تابعی است از چندین عامل؛ شرایط جهانی این بازار، رونق اقتصادی داخل و شرایط و جریان پول، سیاست‌های دولتی، ساخت و ساز و فعالیت‌های عمرانی و ... غالب این موارد به دولت به عنوان بزرگترین و مهم‌ترین قدرت باز می‌گردد.
در خصوص شرایط جهانی و به تبع آن جریان واردات این شرایط به روند کلی اقتصاد جهانی و شرایط و برآیندهای کلی و شاخص‌های اقتصادی، سنگ‌آهن، زغال‌سنگ و نفت مرتبط است.
هم اکنون نفت در قیمت‌های پایینی قرار داشته که به نسبت هفته‌های پیش یک رکورد کاهشی است. در این بین دورنمای بارزی مبنی بر افزایش قیمت‌ها در کوتاه مدت دیده نمی‌شود، شاخص‌های کلی اقتصاد نیز کاهش یافته است. شاخص سهام داوجونز به عنوان شاخص صنایع غرب روزهای خوبی را نمی‌گذراند. ارزش‌دلار در برابر یورو و برخی ارزهای دیگر افزایش یافته که به کاهش قیمت‌ها می‌انجامد. ورشکستگی جنرال موتورز و چند بانک آمریکایی دیگر به این وضع دامن زده است. اثرات بسته‌های حکایتی دولت‌های غربی در حال فروکش کردن است. برآیند کلی عبارت است از بی‌اثر شدن قرص‌های مسکن غرب و رونمایی مجدد رکود در جهان بالاخص در کشورهای غربی. بازار مواد اولیه مثل فلزات پایه با کاهش‌های چشمگیری مواجه شده و احتمال کاهش بیشتر نیز متصور است.
در قراردادهای بلندمدت بین فولادسازها و تولیدکنندگان سنگ آهن کاهش بین 33 تا 40‌درصدی ارزش معاملات پذیرفته شده است. این در شرایطی است که هنوز کارخانه‌های تولید فولاد بالاخص در کشور چین کالاهای خود را هر روز گران‌تر از دیروز می‌فروشند. این مطلب در خصوص محصولات طویل بیشتر خودنمایی می‌کند. با کاهش قیمت نفت هزینه تولید فولاد سیر نزولی به خود گرفته است. این در حالی است که ارزش سنگ‌آهن در بازار نقدی این کالا در بنادر چین با افزایشی نزدیک به 4‌دلار در هر تن مواجه شده است.
شرایط داخلی و سیاسی کشور چین به عنوان یک اقتصاد دولتی در جایگاه ایده آلی قرار ندارد. قیمت بیلت در غالب کشورهای جهان همچنین در بازار داخلی هند سیر نزولی داشته است. به جرات می‌توان اقدام تولیدکنندگان فولاد چین در افزایش قیمت‌های خود را در جهان انگشت‌نما خطاب کرد. شرایط ذکر شده نشان‌دهنده یک پارادوکس خطرناک است. بزرگ‌ترین فولادساز جهان افزایش قیمت داده و دیگر نقاط جهان با شرایط نزولی اقتصاد همراه است. در جهان غرب به جرات می‌توان گفت بهترین خبر افزایش نرخ بیکاری به میزان 565‌هزار نفر در بازه‌های زمانی مورد بررسی بوده که پیش‌بینی می‌شد این تعداد برابر با 600‌هزار نفر باشد. میزان بیکاری نیز به کمتر از 10درصد رسیده است. توجه به موارد ذکر شده روند افزایش قیمتی فولاد چین دیری نخواهد پایید. کارخانه‌های تولید فولاد چین بیش از حد خوشبین هستند. روند عمومی جهانی حکایت از کاهش ارزش فولاد می‌کند.
ترمز رشد قیمت آهن کشیده شد
تاثیر این شرایط نیز بر بازار داخلی ايران محرز است. در خصوص عرضه‌های منتهی به ماه مبارک رمضان با افزایش قیمت‌ها مواجه بوده‌ایم. این رویداد به سرعت به بازار غیررسمی سرایت کرد ولی به همان سرعت هم از شدت آن کاسته شد.
هم‌اکنون بازار در رکود سختی به سر می‌برد. شرایط داخلی به حدی سخت شده که در گذشته سابقه نداشته است. با توجه به روند افزایش قیمت‌ها در خارج از کشور واردات نیز به هیچ وجه از جذابیت برخوردار نیست. با توجه به احتمال وخیم تر شدن اوضاع جهانی احتمال بدتر شدن اوضاع آن‌هم در آغاز فصل ساخت و ساز و همچنین ماه مبارک رمضان می‌توان گفت روزهای سخت‌تری را نیز پیش رو داریم. در زمان رونق فعالیت‌های عمرانی رکود کمرشکن خواهد بود.
در این برهه و با این پیش‌فرض‌ها، نقش دولت از همیشه پررنگ‌تر خواهد بود. احتمال وضع تعرفه رونقی تصنعی را به بازار وارد کرد ولی به سرعت نیز محو و نابود شد. به احتمال قوی وضع تعرفه تاثیر شگرفی در آینده بازار نخواهد گذارد، زیرا بررسی نمودار عرضه و تقاضا در شرایط فعلی افزایش قیمت‌ها را به دلایل بنیادین نشان نمی‌دهد. هم اکنون تقاضای واقعی در بازار دیده نمی‌شود و با فرض عرضه ثابت در بازار احتمال افزایش قیمت‌ها اندکی ثقیل جلوه می‌کند.
پروژه‌های عمرانی نبض حرکت بازار آهن
کاهش بودجه‌های عمرانی سال 88 همچنین تغییرات مجدد آن یقینا تاثیر منفی بسیاری را بر پروژه‌های عمرانی و نبض حرکت بازار خواهد گذارد. هم اکنون مهمترین دلیل، عدم وجود پول آن‌هم پولی که جریان یافته و به تولید منتهی گردد، است. مدتی است که تزریق نقدینگی از جانب دولت با افت و خیزهای فراوانی همراه شده که گاها مطلوب و گاها نامطلوب اثر کرده است.
راهكارهاي واقعي
راهکارهایی که در این زمان حس شده و از سوی دولت بایستی انجام شود، اقداماتی واقعی است نه ژست‌های رسانه ای. تغییراتی که در بازار اثرات آن دیده شود. خبرها و شایعات در کوتاه‌مدت بازار را به سمت و سویی مجهول و مبهم سوق داده که بسیار خطرناک است.
گام اول شناخت شرایط جهانی است. در آینده کوتاه‌مدت و میان مدت شرایط اقتصادی جهان نزولی است بنابراین بهترین اقدام فاصله گرفتن از آن است. ایزوله کردن اقتصاد داخلی که یکی از راه‌های مؤثر آن تعرفه و محدودیت در واردات است، نقش بسزایی خواهد داشت. در این شرایط واردات محصول نهایی سمی مهلک و واردات مواد اولیه و محصولات میانی دارویی شفابخش است. با توجه به جهت گیری‌های بودجه سال جاری در خصوص تامین منابع مالی از طریق مالیات همچنین ادامه روند تولید که به مالیات بر ارزش افزوده منتهی می‌گردد، تولیدکننده و دولت هر دو راضی خواهند بود.
گام دوم، اصلاح شرایط و رویکردهای فعلی است. با توجه به دولتی بودن صنعت فولاد و تسلط دولت بر این بازار و نحوه معاملات آن بالاخص در بورس کالای ایران با اقداماتی محدود و تاکتیکی می‌توان تغییراتی جدی در بازار تزریق شود. فروش نقدی به جای سلف و کاهش حجم عرضه‌ها می‌تواند به مصرف‌کننده نهایی برای خرید مستقیم کمک شایان‌توجهی کند. با این اقدام ساده معاملات از بازار غیررسمی به بازار رسمی منتقل گردیده که هم قیمت کاهش می‌یابد و هم درآمد دولت از طریق مالیات افزایش خواهد یافت. گام سوم، بررسی و تخصیص منابع به پروژه‌هایی با مزیت نسبی بالاتر است. بهسازی کارخانه‌ها، بخش‌های حمل و نقل و صنایع انرژی بر، مسکن، سد و تونل و ... از این قبیل صنایعی است که با توجه به کاهش ارزش مصالح ساختمانی و فلزات با هزینه کمتری احداث خواهد شد. نکته دیگر آنکه در شرایط فعلی که غالب دولت‌های قدرتمند جهان با تزریق پول به کمک اقتصاد خود آمده‌اند، سیاست‌های انقباضی پولی مالی همچون گذشته از جذابیت بالایی برخوردار نیست.
گام چهارم، توانمند‌سازی بخش‌خصوصی است. بخش تولید هم اکنون مشکلات فراوانی دارد. در صورت تخصیص منابع به این بخش که با توجه به قوانین موجود کمترین بار مالی را بر عهده دولت می‌گذارد می‌توان به سرعت به بهبود اوضاع امیدوار بود. این در حالی است که اگر نظارت کافی و جامع بر شرایط تخصیص وام صورت نگیرد، شرایط پیچیده تر از وضع حاضر شده و رکود تورمی ابعاد بیشتر و سخت‌تری به خود می‌گیرد. موارد ذکر شده می‌تواند در میان مدت به رونق بازار فولاد همچنین عدم افزایش قیمت بینجامد. این شرایط که به افزایش تولید در بخش‌های مختلف، رونق اقتصادی و کاهش بیکاری منتهی می‌گردد رویدادی مطلوب برای تمامی بخش‌های جامعه خواهد بود.